Less is how? onderweg naar een duurzame mindset

Het zit hem allemaal in de mindset. En soms is dat net zo moeilijk als een dieet. Het is deprivatie van ons consumentengedrag. Want consuminderen is meer dan alleen materieel.

Gelukkig consumeren

We hebben als mens altijd stil gestaan bij de term geluk. Gelukkig zijn is dan ook de hoogste vorm van de staat van ‘zijn’. We doen er allemaal aan mee om ons persoonlijke geluk te vergroten.

Gelukkig of geluk?

Er is tegelijk heel wat verwarring over ‘gelukkig zijn’ en geluk. Juist omdat dit, net als mijn inleiding, door elkaar heen wordt gebruikt. Je kunt geluk hebben, iets wat op een vorm van toeval berust. Of gelukkig zijn, wat een gemoedstoestand is.

Zoals je ziet is iets wat op toeval berust, afhankelijk van externe factoren. Soms kun je ervoor kiezen om invloed uit te oefenen op je geluk. Door harder te werken, meer geld te verdienen en om jezelf van geluk te voorzien koop je dingen die daarmee samenhangen. Zo zijn we geconditioneerd door onze welvaartsmaatschappij. Want welvaart betekent gelukkiger zijn.

Bezit is het einde van het vermaak

Zo lang je iets graag wilt hebben, heb je het idee dat het je gelukkiger zal maken. Het grotere huis, de luxere auto, het fijne gezin, een levenspartner, die wereldreis, een eigen bedrijfje. Toch blijkt dat wanneer we iets bezitten, het geluk daar helemaal niet inzit.

Dit is iets waar Salesafdelingen goed op in weten te spelen. In reclames zien we dat die nieuwe telefoon ons echt gaat geven waar we altijd op hebben gewacht. We zijn onvolledig als we iets niet bezitten. Maar wanneer je hem hebt, is hij alweer oud. Het is slechts een product wat onze directe honger naar hebben weet te stillen. Maar het willen is eraf. En je beseft je dat het je nooit werkelijk gelukkig heeft gemaakt. Ik heb ook heel lang gedacht dat veel bezit en eigendom de norm was als voorwaarde om een gelukkiger leven te leiden. Want status quo is zichtbaar. En synoniem voor gelukkig zijn. Zo wordt dat ons al jaren verteld.

Wat betekent geluk voor jou?

En wanneer ben jij nu echt gelukkig? Onder welke voorwaarden is dat? Waren er momenten dat je gelukkig was maar dat zelf niet doorhad? Hoe kun jij je daar bewust van worden? De opvatting die jij hebt over geluk is dus van belang wanneer jij jezelf gelukkig wilt voelen. Epicurus schrijft dat in de staat van gelukkig zijn er een afwezigheid is van pijn en onrust. De enige kunst hierbij is dat je jezelf dat wel moet beseffen. Je kunt jezelf dan simpelweg afvragen: heb ik nu pijn of ben ik onrustig? Het is een bewustzijn van wat er daadwerkelijk is. Er is dan altijd wel iets te bedenken waar je geen last van hebt en van mag genieten. Dit klinkt bijna te eenvoudig he? Toch is religie en het Boeddhisme hierop gebaseerd. Tel je zegeningen. Geniet, zonder dat er eerst wat vervelends aan vooraf gaat. Besef niet pas als je iets niet meer hebt, hoe gelukkig je ermee was. Dat zou zonde zijn. Dan heb je ook niets aan dat geluk gehad.

Afwezigheid van onrust

Onrust kan worden vertaald naar schuldgevoel, schaamte of angst. Best belemmerende emoties als je erover nadenkt. Wanneer zijn ze er voor jou en wanneer zou je die liever aan de kant zetten? Wat levert het op als ze afwezig zouden zijn?

Ik heb een keer een kettingbotsing gemaakt. Niet opzettelijk. Maar ik voelde me er flink rot over. Er waren meerdere auto’s kapot en het liefste had ik het ongedaan gemaakt. Dat kon niet want het was nu eenmaal gebeurd. De agent ter plaatse zei tegen me: “Ga je alsjeblieft nu niet schuldig lopen te voelen (op zijn Rotterdams). Want dat gevoel is compleet nutteloos.”

Ik heb hierover lang nagedacht. Want opgevoed in een tijdperk van vele excuses, sorry zeggen en straf, is het me niet-schuldig-voelen misschien nog mijn grootste opgave in dit verkeersincident.

Schuldgevoel en de supermens

Als je goed nadenkt over het nut van schuldgevoel dan kom je soms nog voor verrassingen te staan. Want in mijn dagelijks leven lijkt schuldgevoel heel normaal. Evenals schaamte. Schaam je, of ga je schamen heb ik in mijn jeugd vaak gehoord. Maar ook nu nog: mijn buurvrouw die zich ziedend uitsprak of de overlast gevende geluiden uit het huis van een afwezige buurman een gebrek aan schaamte van hem waren. Want zoiets deed je toch niet? Ook al was hij zelf niet eens thuis geweest om er notie van te nemen. Hij moest zich schamen. Onzin denk ik dan.

Als ik in mijn kettingbotsing de illusie houd dat ik iets had kunnen doen om het te voorkomen, dan zou ik op dat moment superkrachten moeten hebben gehad. Ik zou iets hebben moeten doen, wat ik op dat moment niet kon. Het regende, mijn uitzicht was belemmerd en ik keek een ogenblik links van me. Boem. Het was al te laat. Het was een kettingbotsing die ik niet voorkwam om vele redenen. Schuldgevoel impliceert echter dat ik iets anders had kunnen doen. En omdat ik geen supermens ben, was dat niet aan de orde. Uiteraard was het geen opzet. Dat is iets anders. En daar gaat het nu niet over. Het gaat om situaties waarin iemand zich schuldig voelt, omdat er iets anders gezegd of gedaan had kunnen worden. Maar in feite heeft alles altijd een oorzaak. En of dat nu situationele omstandigheden zijn of een redenering, er is altijd wel een oorzaak te vinden waarom iets is gegaan zoals het is gegaan. Maar mijn eerste reactie hierop was: dan moet ik een training hebben voor het leren omgaan met mijn schuldgevoelens. Zoals ik als consument geconditioneerd ben geraakt dat alles maakbaar en te koop is in deze wereld.

Kritisch vragen stellen

Het zit hem echter niet in het aanleren van nieuwe vaardigheden, maar in een kritisch bevragen bij wat je doet of van overtuigd bent. Kritisch zijn is overigens in mijn optiek altijd vrij van oordelen of meningen. Het is een uitpluizen van je gegane weg. Het opnieuw doorlopen van jouw gedachtegang tijdens die specifieke situatie. De vraag is dan of die gedachtegang wel klopt. En hoe dat jou gelukkig maakt. Welke feiten zijn er en welke opvatting (norm) heb je daarover?

De norm

Ik ben bijvoorbeeld zelf een hork in verjaardagen onthouden of een kaart sturen. Ik denk er gewoon niet aan. Ik weet dat dit voor veel mensen niet de norm is. Maar voor mij is het gewoon niet belangrijk genoeg. Ik hecht er geen waarde aan en daarom is het voor mij geen norm. En natuurlijk vind ik het leuk als iemand mij eens een kaart stuurt. Pas als ik bij de ander een heleboel kaartjes zie, dan besef ik me dat ik ‘krijg wat ik verdien’. Geen kaarten voor degene die ze niet stuurt. Want dat is niet onze norm. Dat zijn momenten dat ik me even schuldig voel over dat ik dat anders doe. Toch wint schuldgevoel uiteindelijk weinig aan terrein. Vooral omdat het een nutteloos gevoel is. Want ik ga me niet gelukkiger voelen als ik mezelf opleg om kaarten te versturen of verjaardagen te onthouden. Integendeel zelfs. Het berusten in dat dit voor mij werkt, maakt mij gelukkig. Ook zonder een jaarlijkse muur vol kaartjes.

Ben jij ook onderweg naar een duurzame mindset? En ben je benieuwd of je met supervisie inzichten kan geven op de vraag: Less is how? Neem dan contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek met Harmanna.